Categorie: Astrofysica

Een klein internationaal team van astronomen met daarbij Silvia Toonen (UvA) en Gijs Nelemans (RU, KU Leuven en SRON) heeft twee witte dwergsterren ontdekt die om elkaar heen draaien en zullen samensmelten en ontploffen tot een supernova type Ia. Deze ontbrekende schakel in de sterrenkunde werd al lang voorspeld. De onderzoekers publiceren hun bevindingen vandaag in Nature Astronomy.

Astronomen hebben met de XRISM röntgentelescoop waargenomen hoe het hete gas in de kern van een cluster van sterrenstelsels op en neer klotst. Dit vormt het eerste directe bewijs voor gasstromen aangedreven door een botsing op kosmische schaal. Publicatie in Nature.

Het wetenschappelijke consortium van ESA’s toekomstige NewAthena röntgentelescoop heeft haar doelen voor de missie gedefinieerd in een publicatie in Nature Astronomy.

Astronomen hebben met de James Webb ruimtetelescoop het infraroodspectrum gemeten van een rotsachtige planeet in het veelbelovende planetenstelsel rond de ster TRAPPIST-1. Dit komt overeen met een planeet die vol ligt met vulkanisch gesteente. Een ander scenario bevat een atmosfeer vol CO2 en smog. Het team, onder wie Michiel Min (SRON), publiceert de resultaten in Nature Astronomy.

Op 10 december viert ESA’s röntgentelescoop XMM-Newton dat hij al een kwart eeuw actief is in een baan om de aarde. SRON heeft bijgedragen aan een van XMM-Newton’s drie instrumenten—de Reflection Grating Spectrometer. Sinds de lancering in 1999 volgden tal van ontdekkingen. We lichten er vier uit van de afgelopen vijf jaar.

Kunnen we de grootste structuren in het universum onderzoeken door te kijken naar de kleinste deeltjes? Daarover gaat het onderzoek van Lydia Stofanova, promovendus aan de Leidse Sterrewacht en SRON—het Nederlandse instituut voor ruimteonderzoek. Ze bestudeert hoe elementen zoals zuurstof de grootschalige structuur van het universum beïnvloeden. Op 13 november verdedigde ze haar proefschrift.

Een interdisciplinair consortium, onder wie Floris van der Tak (SRON/RUG) en Michiel Min (SRON) ontvangt een beurs uit de Nationale Wetenschapsagenda (NWA) van NWO. Dit PRELIFE consortium (Pathways, Reactions and Environments) gaat de oorsprong onderzoeken van het leven op aarde en in het heelal. Hiervoor ontvangt het een bedrag van 6,7 miljoen euro.

Het Astrophysics Centre for Multimessenger studies in Europe (ACME) heeft haar activiteiten opgestart in Parijs. Het project wordt gefinancierd door de EU om multi-messenger astronomie te ondersteunen. Dit doet ACME door de toegankelijkheid en samenhang te optimaliseren van sterrenkundige faciliteiten, zoals VIRGO, KM3NeT, Auger Prime en LOFAR.

Na zijn lancering op 7 september 2023 en de bijbehorende reeks testen heeft de XRISM röntgentelescoop de eerste twee wetenschappelijke artikelen opgeleverd. Het team verbaast zich over een temperatuur van tien miljard graden Celsius binnen een supernovarestant. En het heeft de binnenradius gemeten van de stofring rond een superzwaar zwart gat. In het geval van NGC 4151 blijkt die 0,1 lichtjaar te zijn. SRON heeft het filterwiel en een röntgenbron ter kalibratie van het Resolve-instrument ontwikkeld.