Nederlandse partners starten bouw klimaatsatelliet TANGO

Vandaag starten ISISPACE, TNO, SRON en KNMI met de bouw van de Twin Anthropogenic Greenhouse gas Observers (TANGO). Dit is een satellietsysteem van de European Space Agency (ESA) dat wereldwijd broeikasgasemissies van CO2 en methaan meet op bronniveau. TANGO bouwt voort op de succesvolle TROPOMI satellietmissie. TANGO gaat een grote stap verder: bronnen verantwoordelijk voor zo’n 70% van de broeikasgasemissies worden in kaart gebracht, TROPOMI brengt slechts 5% in beeld en meet van de broeikassen alleen methaan. TANGO meet de broeikasgasuitstoot van individuele bronnen zoals energiecentrales, vuilnisbelten en fabrieken. 

SRON Space Mission TANGO

Ilse Aben wint Stevinpremie voor opsporen grote methaanlekken met TROPOMI

Dit jaar kent NWO een van de twee Stevinpremies toe aan Prof. Ilse Aben (SRON/VU) voor de maatschappelijke impact die ze behaalt met het Nederlandse ruimte-instrument TROPOMI. Op SRON leidt Aben het TROPOMI-team dat elke week een wereldkaart publiceert van grote methaanlekken. Deze lekken hebben samen een klimaatimpact die twee keer zo groot is als de totale broeikasgasuitstoot van heel Nederland. Projecten van onder meer de Verenigde Naties en de Europese Unie gebruiken deze data om de lekken via diplomatieke weg te dichten. De Stevinpremie is de hoogste Nederlandse onderscheiding voor kennisbenutting voor de samenleving en bedraagt 1,5 miljoen euro voor onderzoek.

Nieuwe satellietdata methaanuitstoot uit afval openbaar gemaakt

Methaanemissies van vuilnisbelten zijn een belangrijke oorzaak van klimaatverandering. In het TWOS-project werkt SRON samen met de Global Methane Hub, GHGSat en lokale partners om deze emissies te helpen verminderen met behulp van satellietgegevens. De eerste data zijn nu openbaar beschikbaar via het WasteMAP-platform.

Gevonden voorwerpen: een derde van de normale materie in het heelal ontbreekt

Een Europees team van astronomen onder Nederlandse leiding heeft een groot filament van heet gas blootgelegd dat vier clusters van sterrenstelsels met elkaar verbindt. Het filament bestaat uit zogeheten warm-heet intergalactisch medium. Het hete gas strekt zich uit over een afstand van 23 miljoen lichtjaar, is meer dan tien miljoen graden heet en maakt mogelijk deel uit van wat astronomen de ‘ontbrekende normale materie’ noemen. Het team gebruikte twee röntgenruimtetelescopen: de Japanse Suzaku en de Europese XMM-Newton. Publicatie op 19 juni in Astronomy and Astrophysics.

ENW-M1 beurs voor interactie wolken-aerosolen

NWO heeft SRON-onderzoeker Hailing Jia een Open Competitie ENW-M1 subsidie toegekend om de interactie tussen wolken en aerosolen beter in kaart te brengen. De beurs stelt Hailing in staat om een promovendus aan te stellen.

Yamila Miguel wint Pastoor Schmeitsprijs

Het bestuur van de Stichting Pastoor Schmeitsprijs voor de Sterrenkunde heeft besloten de Pastoor Schmeitsprijs 2025 toe te kennen aan twee personen: Yamila Miguel (SRON/Universiteit Leiden) en Else Starkenburg (RUG) De prijs is uitgereikt op 28 mei 2025 tijdens de 80ste Nederlandse Astronomen Conferentie (NAC) in Berg en Dal.

Wind uit zwart gat bestaat uit kogelvormige gasklonters

Observaties van röntgentelescoop XRISM tonen dat de wind uit een superzwaar zwart gat bestaat uit kogelvormige gasklonters. Astronomen gingen er vanuit dat het materiaal in de wind gelijkmatig verdeeld zou zijn. De gaskogels dragen een energie van meer dan duizendmaal dan die van reguliere winden die zich uitstrekken over een sterrenstelsel, wat duidt op een veel grotere impact op hun omgeving. Publicatie in Nature door een internationaal team van astronomen, onder wie Elisa Costantini, Liyi Gu en Aurora Simionescu van SRON.

SRON lokaliseert grote kortdurende methaanlozingen

SRON-wetenschappers ontdekken wekelijks tientallen methaanpluimen met het Nederlandse ruimte-instrument TROPOMI. Om de bron te bepalen zoomen ze daarna in met andere satellieten. Kortdurende methaanlozingen zijn dan echter al voorbij. Het team heeft nu een nieuwe methode ontwikkeld om er in de ergste gevallen toch snel genoeg bij te zijn. Publicatie in Geophysical Research Letters.

Sterrenkundigen ontdekken eindelijk dubbele witte dwerg die gaat ontploffen tot supernova

Een klein internationaal team van astronomen met daarbij Silvia Toonen (UvA) en Gijs Nelemans (RU, KU Leuven en SRON) heeft twee witte dwergsterren ontdekt die om elkaar heen draaien en zullen samensmelten en ontploffen tot een supernova type Ia. Deze ontbrekende schakel in de sterrenkunde werd al lang voorspeld. De onderzoekers publiceren hun bevindingen vandaag in Nature Astronomy.

Naam SRON wordt acroniem: Space Research Organisation Netherlands

Het Nederlandse instituut voor wetenschappelijk ruimteonderzoek SRON heeft met ingang van woensdag 26 maart 2025 een nieuw logo, een nieuwe naam, een nieuwe huisstijl en een geheel vernieuwde website. SRON staat vanaf nu voor: Space Research Organisation Netherlands.

Artist impression van de kern van het Centaurus Cluster

Duo satellieten detecteert grote methaanuitstoot van vulkaan in Ethiopië

SRON—als onderdeel van de Europese CAMS service—en GHGSat hebben een grote hoeveelheid methaan gedetecteerd boven Mount Fentale, een actieve vulkaan in Ethiopië. De uitstoot lag op 31 januari rond de 58 ton/uur en is opgespoord door een tip-and-cue-methode, waarbij het TROPOMI Sentinel-5p satellietinstrument van het Europese Copernicus programma en de Canadese satelliet GHGSat samenwerken.

Nederlands satellietinstrument SPEXone produceert wereldkaart fijnstof

NASA lanceerde op 8 februari 2024 klimaatsatelliet PACE met aan boord het Nederlandse fijnstofinstrument SPEXone. Een jaar lang observeren levert nu een driedelige wereldkaart op van aerosolen. Die toont de verspreiding van fijne en grove aerosolen en van deeltjes die zonlicht reflecteren of juist absorberen. Dat laatste heeft respectievelijk een afkoelend en opwarmend effect op het klimaat. SPEXone is gebouwd door SRON en Airbus Netherlands, met ondersteuning van TNO.

XMM-Newton viert 25-jarig jubileum in de ruimte

Op 10 december viert ESA’s röntgentelescoop XMM-Newton dat hij al een kwart eeuw actief is in een baan om de aarde. SRON heeft bijgedragen aan een van XMM-Newton’s drie instrumenten—de Reflection Grating Spectrometer. Sinds de lancering in 1999 volgden tal van ontdekkingen. We lichten er vier uit van de afgelopen vijf jaar.

Whitepaper: NL-US samenwerking in ruimteonderzoek naar klimaat

In oktober 2024 kwamen wetenschappers uit Nederland en de Verenigde Staten bijeen op de Nederlandse ambassade in Washington om hun expertise te delen over broeikasgassen, reactieve gassen, wolken en aerosolen. Deze thema’s zijn belangrijk voor klimaatonderzoek. In een whitepaper formuleren ze acties die  antwoord gaan geven op urgente klimaatvragen.

Van atomen tot de kosmos: ‘Alles in het universum is met elkaar verbonden’

Kunnen we de grootste structuren in het universum onderzoeken door te kijken naar de kleinste deeltjes? Daarover gaat het onderzoek van Lydia Stofanova, promovendus aan de Leidse Sterrewacht en SRON—het Nederlandse instituut voor ruimteonderzoek. Ze bestudeert hoe elementen zoals zuurstof de grootschalige structuur van het universum beïnvloeden. Op 13 november verdedigde ze haar proefschrift.

PRELIFE consortium ontvangt NWA-beurs om oorsprong leven te onderzoeken

Een interdisciplinair consortium, onder wie Floris van der Tak (SRON/RUG) en Michiel Min (SRON) ontvangt een beurs uit de Nationale Wetenschapsagenda (NWA) van NWO. Dit PRELIFE consortium (Pathways, Reactions and Environments) gaat de oorsprong onderzoeken van het leven op aarde en in het heelal. Hiervoor ontvangt het een bedrag van 6,7 miljoen euro.

Gouden antenne verhoogt gevoeligheid detectoren voor proto-zonnestelsels

Onderzoekers van SRON en TU Delft hebben bolometer-detectoren dertig procent gevoeliger gemaakt. Bolometers vormen het hart van terahertz-spectrometers die kleuren onderscheiden tot wel een miljoenste van hun golflengte. Dat is nodig om astrofysische processen te bestuderen zoals de geboorte van sterren en planeten uit gas- en stofwolken. De verbetering kan de tijd halveren die een ruimtetelescoop nodig heeft om een spectrum te maken.

Kick-off Astrophysics Centre for Multimessenger studies in Europe

Het Astrophysics Centre for Multimessenger studies in Europe (ACME) heeft haar activiteiten opgestart in Parijs. Het project wordt gefinancierd door de EU om multi-messenger astronomie te ondersteunen. Dit doet ACME door de toegankelijkheid en samenhang te optimaliseren van sterrenkundige faciliteiten, zoals VIRGO, KM3NeT, Auger Prime en LOFAR.

NLSpaceweek en open dagen 2024: ruim 1200 bezoekers

Ruim 1200 bezoekers van alle leeftijden hebben 5 en 6 oktober 2024 veel over ruimteonderzoek bijgeleerd, tijdens de twee open dagen bij SRON Netherlands Institute for Space Research in Leiden en Groningen. Ook kwamen tijdens de NLSpaceweek 2024 astronauten naar SRON en waren we betrokken bij meerdere space events.

PRIMA geselecteerd als kandidaat voor NASA’s Probe-missie

Van de acht projecten die meedongen om als NASA’s Probe-missie de ruimte in te gaan, zijn er nu nog twee over. Ver-infraroodtelescoop PRIMA en röntgentelescoop AXiS zijn geselecteerd voor de tweede ronde. SRON levert de detectoren, ontwikkeld samen met TU Delft, voor PRIMA.

Eerste resultaten XRISM: supernovarestant van tien miljard graden en stofdonut op 0,1 lichtjaar van zwart gat

Na zijn lancering op 7 september 2023 en de bijbehorende reeks testen heeft de XRISM röntgentelescoop de eerste twee wetenschappelijke artikelen opgeleverd. Het team verbaast zich over een temperatuur van tien miljard graden Celsius binnen een supernovarestant. En het heeft de binnenradius gemeten van de stofring rond een superzwaar zwart gat. In het geval van NGC 4151 blijkt die 0,1 lichtjaar te zijn. SRON heeft het filterwiel en een röntgenbron ter kalibratie van het Resolve-instrument ontwikkeld.

Astrofysica in het lab: TES-detectoren meten röntgenstraling van heet plasma

SRON bundelt haar krachten met het Max Planck Instituut voor Kernfysica (MPIK) en het Institut de Recherche en Astrophysique et Planetologie (IRAP) om referentiedata te genereren voor sterrenkundige waarnemingen en om de natuurkundige wetten binnen hete plasma’s te bestuderen. De electron beam ion trap (EBIT) op het MPIK in Heidelberg simuleert hete plasma’s, terwijl supergeleidende transition edge sensors (TES), ontwikkeld door SRON, hun röntgenspectra meten met ongekend hoge energieresolutie.

Klimaatmodellen geven verschillende voorspellingen over vorming sulfaataerosol

Het afkoelende effect van aerosolen voegt een onzekerheid van bijna één graad toe aan klimaatmodellen. Sulfaat vormt een van de aerosoltypen met de meeste impact. Uit een analyse van veelgebruikte modellen blijkt nu dat hun voorspellingen over het ontstaan van sulfaataerosolen in de atmosfeer verschillen met bijna een factor twee. De PACE-satelliet gaat helpen bij het aanwijzen van de meest accurate modellen. Publicatie in Journal of Geophysical Research

Gasstromen vanuit nabije quasar I Zwicky 1 voor het eerst in kaart gebracht

Astronomen, onder wie Anna Juráňová (SRON), hebben voor het eerst de gasstromen in kaart gebracht vanuit een van de dichtstbijzijnde quasars— I Zwicky 1. Quasars zijn heldere kernen van sterrenstelsels die worden aangedreven door het superzware zwarte gat in hun centrum. Het wolkensysteem rond I Zwicky 1 wordt weggeblazen met snelheden van tientallen tot duizenden kilometers per seconde. Publicatie in Astronomy & Astrophysics.

Jelle de Plaa wint SURF Research Support Championship Award

Elk jaar organiseert SURF de Research Support Championship Awards om een platform te geven aan vernieuwers van onderzoeksondersteuning. Zo kunnen ze hun impact en bereik vergroten en anderen inspireren. SURF is een coöperatie van Nederlandse onderwijs- en onderzoeksinstellingen. Jelle de Plaa (SRON) ontvangt deze prijs dit jaar op de SURF Research Day.

NWO-beurs voor onderzoek naar levenscyclus sterren en planeten met GUSTO

SRON-astronoom Floris van der Tak heeft van NWO een ENW-M1 beurs ontvangen voor onderzoek naar de levenscyclus van sterren en planeten. Samen met een promovendus gaat hij de aanwezigheid van koolstof en stikstof bestuderen in ijle gaswolken—de voorlopers van baby-sterren. Daarvoor analyseren ze de data van de recent uitgevoerde ballonmissie GUSTO, waar SRON de camera’s voor heeft ontwikkeld.

NWO-beurs voor detectie individuele lichtdeeltjes van exoplaneten

SRON-onderzoeker Pieter de Visser heeft van NWO een ENW-M1 beurs ontvangen voor de ontwikkeling van detectoren die losse lichtdeeltjes waarnemen van planeten buiten ons zonnestelsel. Planeten zenden vooral licht uit met lage energie, zoals infraroodstraling, wat extra lastig is te detecteren. De Visser ontwikkelt zijn MKID-detectoren voor infraroodgolflengtes met het oog op ESA’s kandidaatruimtemissie LIFE.

Webb-data wijzen op mogelijke atmosfeer rond rotsachtige exoplaneet

Astronomen hebben mogelijk atmosferische gassen ontdekt op 55 Cancri e, een hete rotsachtige exoplaneet op 41 lichtjaar van de aarde. Dit is het beste bewijs tot nu toe voor een atmosfeer rond een rotsachtige planeet buiten ons zonnestelsel. Gas dat opborrelt uit een met lava bedekt oppervlak voedt mogelijk een atmosfeer die rijk is aan kooldioxide of koolmonoxide. De onderzoekers, onder wie astronomen van SRON en de Sterrewacht Leiden, publiceren hun bevindingen in Nature.

SRON en Nederlandse klimaatgezant op World Energy Congress

Op 24 april 2024 neemt Aaldert van Amerongen (hoofd aardobservatie SRON) deel aan een paneldiscussie over methaanemissies op het 26e World Energy Congress in Rotterdam. Ook de Nederlandse klimaatgezant zijne Koninklijke Hoogheid prins Jaime de Bourbon de Parme is aanwezig. Titel: “Net zero methane by 2030: a new outlook for oil and gas?”

Spaanse koning maakt kennis met Nederlandse aardobservatie

De Spaanse koning Felipe en koning Willem-Alexander bezochten op donderdag 18 april ESA’s testcentrum ESTEC in Noordwijk. Ze kregen onder meer een rondleiding door de cleanrooms en lieten zich informeren over de Nederlands-Spaanse samenwerking op het gebied van methaanonderzoek. Namens SRON legden Ilse Aben en Mari Martinez Velarte uit hoe het Nederlandse satellietinstrument TROPOMI elke dag de hele aarde scant op grote methaanpluimen.

Girls’ Day 2024: 57 meiden duiken in het ruimteonderzoek

Op donderdag 11 april 2024, tijdens Girl’s Day, duiken 57 meiden van drie middelbare scholen rond Leiden en Groningen in het Nederlandse ruimteonderzoek bij SRON, Kapteyn Instituut en NOVA. Girls’ Day, op nog veel meer plekken in heel Nederland, is een initiatief van VHTO voor schoolmeiden van 10 tot 15 jaar. Het doel is om meisjes op jonge leeftijd te interesseren voor bèta, techniek en IT.

Eerste beelden klimaatsatelliet PACE vrijgegeven

NASA’s klimaatsatelliet PACE, met aan boord het Nederlandse instrument SPEXone, heeft de mijlpaal van First Light bereikt. Daarmee heeft de wereld nu toegang tot satellietbeelden die type en grootte van fijnstofdeeltjes onderscheiden. SPEXone meet ook de mate waarin aerosolen zonlicht absorberen en reflecteren. Hiermee kunnen wetenschappers de onzekerheden in klimaatmodellen verkleinen. SPEXone is gebouwd door SRON en Airbus Netherlands B.V., met ondersteuning van TNO.

Röntgentelescoop XRISM start wetenschappelijke observaties

De Japanse röntgentelescoop XRISM is officieel begonnen aan haar wetenschappelijke missie. Na de lancering op 7 september 2023 onderging XRISM een reeks testen, die nu zijn afgerond. Samen met deze mijlpaal heeft het team twee nieuwe afbeeldingen vrijgegeven. SRON heeft bijgedragen aan XRISM door het filterwiel inclusief kalibratiebron te leveren voor het Resolve-instrument.

NOVA breidt Mobiel Planetariumproject uit – SRON-koepel officieel in gebruik

Op zondag 3 maart 2024 is het derde mobiele planetarium van de Nederlandse Onderzoekschool voor Astronomie (NOVA) officieel in gebruik genomen — het SRON-planetarium. Dat gebeurde op de alumnidag van Stichting IMC Weekendschool op Nyenrode Business Universiteit in Breukelen. Het evenement markeerde ook de start van een project om met de opblaasbare sterrenhemels meer kinderen in wijken met sociaaleconomische achterstand en op het platteland te bereiken.

Ballontelescoop GUSTO landt op Antarctica na recordvlucht

Na een recordvlucht van 57 dagen, 7 uur en 38 minuten boven Antarctica voltooide NASA’s ballontelescoop GUSTO haar missie met een parachutelanding op het ijs. De missie was ontworpen voor 55 dagen in de lucht. GUSTO heeft spectra verzameld van gas- en stofwolken in onze Melkweg en een naburig sterrenstelsel met ver-infrarood camera’s, ontworpen door SRON en TU Delft.

ESA kiest Nederlands satellietsysteem voor lokale emissiemonitoring

De Europese ruimtevaartorganisatie (ESA) heeft groen licht gegeven voor de realisatie van de Nederlandse TANGO-satellieten. TANGO meet op bronniveau de broeikasgasuitstoot van o.a. energiecentrales, kolencentrales, vuilnisbelten en fabrieken. De Nederlandse voorganger TROPOMI speurt al sinds 2017 wereldwijd het broeikasgas methaan op en kan zo’n 5% van de uitstootbronnen in beeld brengen. Met de opvolger TANGO wordt dat zo’n 75%. Bovendien gaat TANGO emissies meten van CO2, het gas dat wereldwijd goed is voor de grootste broeikasgas uitstoot. De satellieten worden ontwikkeld door de Nederlandse partijen ISISPACE, TNO, SRON en het KNMI. TANGO kan naar verwachting vanaf begin 2027 gelanceerd worden.

NASA lanceert klimaatsatelliet met Nederlandse fijnstofmeter

NASA’s klimaatsatelliet PACE is in de vroege ochtend van 8 februari succesvol gelanceerd vanaf Cape Canaveral. PACE gaat metingen doen aan aerosolen, plankton en oceaankleur. Aerosolen zijn de grote onbekende in klimaatmodellen. Het Nederlandse instrument SPEXone gaat daar verandering in brengen via metingen aan aerosolen in de atmosfeer. SPEXone is gebouwd door SRON en Airbus Netherlands B.V., met ondersteuning van TNO.

Zwaartekrachtgolfdetector LISA officieel aangenomen als ESA-ruimtemissie

De Laser Interferometer Space Antenna (LISA) is de eerste ruimtedetector die zwaartekrachtsgolven meet. Vanuit de ruimte detecteert LISA langere golven dan gronddetectoren, waarmee ze een nieuw venster opent op allerlei exotische verschijnselen. De Europese ruimtevaartorganisatie ESA heeft LISA op 25 januari 2024 officieel aangenomen als een van haar “large class” missies. De lancering staat gepland rond 2035. Nederland speelt een grote rol in de ontwikkeling van de hardware en software.

First Light: eerste foto’s XRISM vrijgegeven

Met het maken van haar eerste twee foto’s heeft JAXA’s röntgentelescoop XRISM officieel de mijlpaal First Light bereikt. De plaatjes laten de sterrenstelselcluster Abell 2319 en het overblijfsel van supernova N132D zien, waarmee ze XRISM’s brede blikveld en hoge spectrale resolutie aantonen. SRON heeft het filterwiel en een röntgenbron ter kalibratie van het Resolve-instrument ontwikkeld.

Ballontelescoop GUSTO opgelaten vanaf Antarctica

NASA’s ballontelescoop GUSTO is op oudjaarsdag opgelaten vanaf Antarctica. Het ver-infrarood observatorium voert de eerste grote-schaal survey uit van drie elementen binnen stofwolken tussen de sterren, inclusief hun snelheid. GUSTO is uitgerust met drie 8-pixel camera’s, waaronder die geleverd door SRON en TU Delft.

‘Nederland kan nu groots verschil maken: methaan meten tot op lokale schaal’

Nederland is nú in staat om een gigantisch verschil te gaan maken bij de inventarisatie van het broeikasgas methaan dat door de mens in de atmosfeer komt. En dus van de kennis waar we dat wereldwijd ook het snelste kunnen aanpakken. Atmosfeerwetenschapper Jochen Landgraf, hoofdonderzoeker voor de TANGO-missie weet wát we daarvoor moeten doen, waarom nú het moment is, en waarom juist Néderland dit nu zou moeten doen.

Planeet gevonden die te groot is voor zijn moederster

De ontdekking van een planeet die veel te groot is voor zijn zon tart de modellen over de vorming van zonnestelsels en planeten. In een vandaag gepubliceerd artikel in Science rapporteren onderzoekers onder leiding van Guðmundur Stefánsson (Princeton Universiteit, VS) de ontdekking van een planeet die meer dan dertien keer zo zwaar is als de aarde en die rond de ultrakoele dwergster LHS 3154 draait, die negen keer minder zwaar is dan de zon. De massaverhouding van de nieuwgevonden planeet en zijn moederster is meer dan honderdmaal zo hoog als die van de aarde en de zon. Een van de auteurs is Yamila Miguel (SRON/Sterrewacht Leiden).

Onderzoekers pleiten voor gidsrol Nederland in wereldwijde methaanmonitoring

Op de COP28 in Dubai willen landen nieuwe afspraken maken om emissies terug te dringen. Daarvoor is het nodig om de bronnen te identificeren. Nederland heeft veel ervaring met satellieten die methaanuitstoot monitoren. Onderzoekers van SRON, KNMI, TNO en TU Delft zien met hun huidige ruimte-instrument TROPOMI enorme methaanpluimen boven vuilnisbelten en fossiele brandstofwinning. Ze pleiten nu gezamenlijk voor een leidende rol van Nederland om wereldwijd meer van dit laaghangende fruit te identificeren. ‘Alle kennis is aan boord. Nederland heeft een unieke kans om de wereld bij de hand te nemen in de monitoring van methaan maar daar is lange termijn inzet nodig.’

Nederland ondertekent NASA-akkoorden voor goede samenwerking in de ruimte

Nederland sluit zich aan bij de landen die de waarden en principes onderschrijven in de door NASA opgestelde Artemis-akkoorden. Directeur van het Nederlands ruimtevaartagentschap NSO, Harm van de Wetering, zette daarom deze ochtend in Washington zijn handtekening onder het document, in aanwezigheid van NASA-Administrator Bill Nelson, de Nederlandse ambassadeur Birgitta Tazelaar en Michael Wise als directeur van SRON—het nationale expertise-instituut dat de overheid adviseert en nationale bijdragen aan internationale ruimtemissies coördineert.

Gusto gearriveerd op Antarctica

Na een lange reis met veel tussenstops is ballontelescoop Gusto op per vliegtuig aangekomen op Antarctica. De lancering staat gepland voor 15 december 2023. Gusto is uitgerust met drie 8-pixel ver-infrarood camera’s, geleverd door SRON en TU Delft. De telescoop gaat de eerste grote-schaal survey uitvoeren van drie elementen binnen stofwolken tussen de sterren, inclusief hun snelheid.

Resolve-instrument XRISM getest na lancering: alle lichten op groen

Na de lancering op 7 september 2023 doorloopt röntgenstelescoop XRISM verschillende testen om te controleren of alle onderdelen de hevige trillingen goed hebben doorstaan. Alle detectorelementen van het Resolve-instrument, waar SRON aan heeft meegewerkt, hebben nu röntgenstraling van de kalibratiebron opgepikt. Ze halen een energieresolutie van beter dan 5 eV.

Premier Rutte en minister Dijkgraaf bezoeken SRON

‘Waanzinnig om te zien hoeveel talent we in de Nederlandse wetenschap hebben. We staan internationaal fantastisch op de kaart dankzij alle mensen die bij dit soort organisaties werken,’ aldus premier Mark Rutte tijdens een werkbezoek aan NWO-instituut SRON.

Ruim 1000 bezoekers op SRON open dagen

Ruim 1000 bezoekers van alle leeftijden hebben in 2023 een bezoek gebracht aan de open dagen van SRON Netherlands Institute for Space Research in Groningen en Leiden. Tijdens de open dagen, op zondag 1 oktober in Groningen en op zaterdag 7 oktober in Leiden, maakten bezoekers van alle leeftijden kennis met het ruimteonderzoek.

Astronomen vangen kosmische ‘vink’

Een team van sterrenkundigen onder leiding van Nederlandse onderzoekers heeft een blauwe flits ontdekt die zich niet zoals gebruikelijk binnen een stervormingsgebied bevindt, maar zelfs buiten een sterrenstelsel. Ze doopten het verschijnsel ‘de Vink’ (the Finch) in lijn met eerdere blauwe flitsen als de Koe, de Koala, de Kameel en de Tasmaanse duivel. Ze publiceren hun bevindingen binnenkort in MNRAS Letters.

Superuitstoters van methaan wekelijks onthuld met combinatie van satellieten en machine-learning

Het Nederlandse ruimte-instrument TROPOMI levert dagelijks een mondiale kaart van methaanconcentraties. Dat is belangrijk, omdat methaan voor een kwart bijdraagt aan de klimaatopwarming. Een aantal individuele bronnen lekt grote hoeveelheden methaan en vormt daarmee het laaghangend fruit in de strijd tegen klimaatverandering. Onderzoekers van SRON zijn er nu in geslaagd om die methaanpluimen met behulp van machine learning (AI) te ontdekken. De zo gevonden superuitstoters hebben een klimaatimpact die groter is dan die van heel Nederland. 

Röntgentelescoop XRISM succesvol gelanceerd

De röntgentelescoop XRISM is in de vroege ochtend van 7 september gelanceerd aan boord van een JAXA H-IIA raket vanaf Tanegashima Space Center in Japan. Het Nederlandse ruimteonderzoeksinstituut SRON is onderdeel van het consortium en heeft het filterwiel met kalibratiesysteem ontwikkeld.  

Satellietmetingen koolstofmonoxide Afrikaanse steden wijken af van emissie-inventarisaties

Koolstofmonoxide (CO) komt vrij bij incomplete verbranding en speelt een belangrijke rol in luchtvervuiling. Het kan bovendien dienen als traceermiddel voor CO2, dat op zichzelf lastiger te meten is. Onderzoekers van SRON en TNO gebruiken nu satellietdata om de lokale CO-uitstoot in Afrikaanse steden in kaart te brengen. Die blijkt in veel steden te verschillen van wereldwijde emissie-inventarisaties. Schattingen van de efficiëntie van verbrandingsprocessen moeten daarom worden bijgesteld.

SRON’s Transition Edge Sensors tonen potentie als axion-detectoren

SRON-wetenschappers hebben de potentie aangetoond van Transition Edge Sensors (TES) voor de detectie van axionen. Deze hypothetische deeltjes zijn nog nooit waargenomen, mogelijk vanwege de zwakke signalen die ze produceren. Bewijs voor hun bestaan kan een verklaring opleveren voor de oorsprong van donkere materie.

Harvard en SRON maken TROPOMI-data samen toegankelijk voor bredere gemeenschap

SRON gaat samenwerken met Harvard University, dat een computertool heeft ontworpen om regionale emissiedata te schatten uit TROPOMI-data. Deze Integrated Methane Inversion (IMI) tool automatiseert het omzetten van TROPOMI’s observaties van methaanconcentraties in emissiewaarden. Daarmee helpt IMI wereldwijd wetenschappers en nationale monitorinstanties om methaanemissies in kaart te brengen.

Samenwerking SRON en LiS uitgebreid

De Leidse instrumentmakers School (LiS) en SRON breiden hun samenwerking uit door gebruik te maken van elkaars faciliteiten. Twee jaar geleden startten ze al een practorschap voor SRON-engineer Peter Paul Kooijman bij de LiS. 

Ballontelescoop GUSTO klaar voor integratie met gondel

Nasa’s ballontelescoop GUSTO heeft zijn pre-shipment review succesvol doorlopen. Hij wordt nu verscheept van de University of Arizona naar Johns Hopkins Applied Physics Laboratory voor de integratie met de gondel. Dit betekent dat GUSTO op schema ligt om in december te worden opgelaten vanaf Antarctica. SRON en TU Delft hebben samen GUSTO’s drie 8-pixel camera’s ontwikkeld die het kosmische materiaal tussen de sterren gaan waarnemen. 

Groen licht voor Nederlandse bijdrage aan LISA

Een Nederlands consortium onder leiding van SRON heeft een NWO-subsidie van twaalf miljoen Euro ontvangen die het mogelijk maakt om een belangrijke partner te worden binnen ESA/NASA’s LISA-missie, de eerste ruimtedetector voor zwaartekrachtsgolven. Hiermee sorteert Nederland ook voor op haar rol in LISA’s aardse neefje—de Einstein Telescoop. 

Nieuw type bolometer voor ver-infrarood telescopen

Om te onderzoeken hoe sterren en planeten worden geboren, moeten we een kijkje nemen binnenin hun kraamkamers die verscholen liggen achter koude stofwolken. Ver-infraroodtelescopen zijn in staat om recht door die wolken heen te kijken. Traditioneel worden daarbij niobiumnitride bolometers gebruikt als detectoren, ondanks hun lage werktemperatuur van vier Kelvin (-269° Celsius). Nu heeft Yuner Gan (SRON/RUG), samen met een team van wetenschappers van SRON, TU Delft, Chalmers University en de RUG, een nieuw type bolometer ontwikkeld, gemaakt van magnesium diboride, met een werktemperatuur van twintig Kelvin of hoger. Dat kan een significante reductie opleveren in kosten, complexiteit, gewicht en volume van ruimte-instrumenten. Publicatie op 17 februari in Journal of Applied Physics.

ERC Consolidator Grant voor onderzoek naar binnenste van gasreuzen

Planeetonderzoeker Yamila Miguel (SRON/Universiteit Leiden) ontvangt een ERC Consolidator Grant van twee miljoen euro om de inwendige structuur te bestuderen van gasreuzen in ons zonnestelsel. Daarvoor gaat ze data gebruiken van de Cassini- en Juno-missies rond Saturnus en Jupiter, plus gedetailleerde observaties die de James Webb ruimtetelescoop recentelijk heeft gedaan aan atmosferen van exoplaneten. 

NWO/NSO Beurs voor Brandende Vragen over Koolstofemissies

Aardwetenschappers Ivar van der Velde en Ilse Aben (SRON/VU) hebben een NWO/NSO beurs ontvangen binnen de call ‘Gebruik van ruimte-infrastructuur voor aardobservatie- en planeetonderzoek’. Hiermee gaan ze een postdoc aanstellen om met ruimte-instrument Tropomi koolmonoxide te meten boven bos- en natuurbranden. In combinatie met andere datasets is uit de concentratie koolmonoxide ook de hoeveelheid koolstofdioxide op te maken. 

SRON neemt deel aan wereldwijd methaan-detectiesysteem van Verenigde Naties

Het beperken van de opwarming van de aarde tot 1,5 °C vereist sterke vermindering van onze methaanuitstoot. Dit krachtige broeikasgas is verantwoordelijk voor een kwart van de menselijke opwarming en biedt een relatief snelle inperking van klimaatverandering omdat het veel korter in de atmosfeer blijft dan CO2. Om methaanuitstoot succesvol aan te pakken, is het essentieel om te weten waar de grootste bronnen zitten.

Global Methane Hub, SRON en GHGSat lanceren project dat als eerste de grote methaan-uitstotende vuilnisbelten van de wereld in kaart brengt

Afvalverwerking is verantwoordelijk voor ongeveer 18% van de wereldwijde menselijke methaanuitstoot. Een groot deel daarvan komt van een klein aantal vuilnisbelten, wat ze tot belangrijke mitigatiedoelen maakt. Global Methane Hub, SRON en GHGSat slaan nu de handen ineen om grote emissies van vuilnisbelten over de hele wereld te identificeren, bestuderen en te monitoren. Het doel is om deze stortlocaties beter te begrijpen, een dialoog te starten en actie te bewerkstelligen op lokaal niveau. Op de COP27 presenteren ze het eerste resultaat van dit project; een wereldkaart met ruim honderd vuilnisbelten die methaan uitstoten.

LOFAR-antennes onthullen gigantische gloed van radiostraling rond cluster van sterrenstelsels

Een Nederlands-Italiaans-Duits team van sterrenkundigen, onder wie Hiroki Akamatsu (SRON), heeft een enorme gloed van radiostraling waargenomen rond een cluster van duizenden sterrenstelsels. Ze bundelden de gegevens van duizenden LOFAR-antennes die achttien nachten waren gericht op een gebied ter grootte van vier volle manen. Het is voor het eerst dat sterrenkundigen zo lang en zo gedetailleerd van zo’n groot gebied radiostraling konden opvangen. Ze publiceren hun bevindingen op 2 november in het vakblad Science Advances

Nederlands satellietinstrument 5 jaar operationeel: ‘Tropomi is cadeau aan de wereld.’

Vandaag precies vijf jaar geleden werd het Nederlandse satellietinstrument Tropomi gelanceerd aan boord van de ESA-satelliet Sentinel-5P. De prestaties van het meetinstrument overtroffen alle verwachtingen en haalden regelmatig de wereldpers. Nederlandse hightech is cruciaal voor de Europese ruimtevaart, aldus Directeur-Generaal van de Europese ruimtevaartorganisatie ESA, Josef Aschbacher: “Met Tropomi heeft Nederland destijds een meesterstuk afgeleverd. Je kunt het echt een cadeau aan de wereld noemen.”

SRON-bloggers: Chinese graafrobot vindt nieuwe en kostbare stoffen onder het maanoppervlak

Afgelopen week was in het nieuws dat Chinese wetenschappers een nieuw mineraal hebben ontdekt in het maanstof dat de graafrobot Chang’e-5 in 2020 heeft meegenomen. Ze hebben het mineraal Changesite genoemd, naar de satelliet, maar vooral ook naar de Chinese maangodin Chang’e, naar wie de missie was vernoemd. Het maanstof bevatte bovendien sporen van het zeldzame edelgas helium-3. Door: Floris van der Tak. 

Ver-infrarood detector KID bereikt hoogst mogelijke gevoeligheid

Vergeleken met de meeste andere golflengtes heeft de sterrenkunde een blinde vlek op het gebied van ver-infraroodstraling. Een ver-infrarood ruimtetelescoop is pas echt gevoelig met een actief gekoelde spiegel van 4 Kelvin (-269 ℃). Zo’n telescoop bestaat nog niet, en daarom werd er ook weinig geïnvesteerd in de ontwikkeling van bijbehorende detectoren. SRON besloot in 2004 om deze vicieuze cirkel te doorbreken en te investeren in de ontwikkeling van Kinetic Inductance Detectors (KIDs). Nu bereiken SRON-onderzoekers samen met de TU Delft de hoogst mogelijke gevoeligheid, te vergelijken met het voelen van de warmte van een kaars op de Maan vanaf de Aarde. Publicatie op 6 september in Astronomy & Astrophysics.

Ver-infrarood detector KID bereikt hoogst mogelijke gevoeligheid

Vergeleken met de meeste andere golflengtes heeft de sterrenkunde een blinde vlek op het gebied van ver-infraroodstraling. Een ver-infrarood ruimtetelescoop is pas echt gevoelig met een actief gekoelde spiegel van 4 Kelvin (-269 ℃). Zo’n telescoop bestaat nog niet, en daarom werd er ook weinig geïnvesteerd in de ontwikkeling van bijbehorende detectoren. SRON besloot in 2004 om deze vicieuze cirkel te doorbreken en te investeren in de ontwikkeling van Kinetic Inductance Detectors (KIDs). Nu bereiken SRON-onderzoekers samen met de TU Delft de hoogst mogelijke gevoeligheid, te vergelijken met het voelen van de warmte van een kaars op de Maan vanaf de Aarde. Publicatie op 6 september in Astronomy & Astrophysics.

Webb detecteert koolstofdioxide in atmosfeer exoplaneet

De James Webb Space Telescope heeft definitief bewijs gevonden voor de aanwezigheid van kooldioxide (CO2) in de atmosfeer van een reuzenplaneet die rond een zonachtige ster draait op 700 lichtjaar van ons vandaan. Het resultaat verschaft belangrijke inzichten in de samenstelling en vorming van deze gasreus, en is een goede aanwijzing voor het vermogen van Webb om CO2 op te sporen en te meten in de dunnere atmosferen van kleinere rotsachtige planeten rond sterren buiten ons zonnestelsel. Het resultaat van de internationale groep van astronomen, onder wie Yamila Miguel (SRON/Leidse Sterrewacht) en Jean-Michel Désert (UvA), is geaccepteerd voor publicatie in Nature.

Methaansatellieten vinden vuilnisbelten met klimaatimpact van honderdduizenden auto’s

Methaan is een bijna dertigmaal krachtiger broeikasgas dan CO2. SRON-onderzoekers speuren daarom naar grote methaanlekken over de hele wereld. Een vuilnisbelt in Buenos Aires blijkt tientallen tonnen methaan per uur uit te stoten, vergelijkbaar met de klimaatimpact van anderhalf miljoen auto’s. Ook wijzen ze vuilnisbelten in India en Pakistan aan als grote uitstoters, waarmee ze nieuw laaghangend fruit hebben gevonden in de strijd tegen klimaatverandering. Publicatie op 10 augustus in Science Advances

Wim Hermsen ontvangt COSPAR Distinguished Service Medal

Voormalig SRON-astronoom Wim Hermsen heeft de COSPAR Distinguished Service Medal in ontvangst genomen op de tweejaarlijkse Scientific Assembly van het internationale Commitee on Space Research (COSPAR). Deze onderscheiding bestaat sinds 1992 en is pas elf keer eerder uitgereikt. Er wordt ook een asteroïde of dwergplaneet naar Hermsen vernoemd.

Tientallen sterke methaanpluimen geïdentificeerd in Amerikaanse Permian Basin

Een internationaal team van wetenschappers, waaronder Bram Maasakkers (SRON) en Ilse Aben (SRON/VU), heeft 37 puntbronnen geïdentificeerd in het Permian Basin die elk meer dan 500 kg methaan per uur uitstoten. Het Permian Basin is een regio in Texas en New Mexico die bijna de helft van de methaanuitstoot voor zijn rekening neemt van de gerapporteerde emissies van alle Amerikaanse olie- en gaswinningsgebieden bij elkaar. Publicatie in Science Advances.