NWO-beurs voor onderzoek naar levenscyclus sterren en planeten met GUSTO

Sterren en planeten ontstaan uit het samenklonteren van gas binnen een ijle ruimtewolk. Terwijl deze gasklonter onder invloed van de zwaartekracht steeds dichter wordt, vervormt hij tot een platte schijf door zijn draaibeweging. Uiteindelijk verzamelt zich in het centrum zo veel massa dat er een ster ontbrandt. Verderop in de schijf vormen zich planeten. Tijdens haar leven en als ze opbrandt beïnvloedt de ster ook weer de wolk waaruit ze is ontstaan, wat de cyclus compleet maakt. Over dat laatste is echter nog weinig bekend.

Om dat te onderzoeken, gaat Floris van der Tak gebruikmaken van NASA’s ballontelescoop GUSTO, die afgelopen januari en februari boven Antarctica cirkelde op 36 km hoogte. Ongehinderd door de aardatmosfeer registreerden de infraroodcamera’s—ontwikkeld door SRON—de aanwezigheid van koolstof en stikstof in talloze ruimtewolken in de Melkweg en ons buursterrenstelsel de Grote Magelhaense Wolk.

‘Koolstof en stikstof zijn ideale tracers om de interactie tussen jonge sterren en hun gaswolken te onderzoeken,’ zegt Van der Tak. ‘Hun aanwezigheid verraadt de temperatuur, dichtheid en ionisatie binnen zo’n wolk. Zo zien we niet alleen het geboorteproces van de ster, maar krijgen we ook een beeld van wat dit met de wolk doet.’ Een jonge ster beïnvloedt haar moederwolk via straling en sterrenwind. UV-straling breekt moleculen af en ioniseert atomen in die wolk. De sterrenwind botst op de wolk en creëert daarmee schokgolven. Van der Tak: ‘GUSTO is heel geschikt om het verschil hiertussen te zien omdat die kleine snelheidsverschillen in de gaswolken kan meten, die zouden wijzen op schokgolven.’

NWO’s Open Competitie ENW-M1 beurs geeft Van der Tak de beschikking over een promovendus voor vier jaar.