Dit jaar kent NWO een van de twee Stevinpremies toe aan Prof. Ilse Aben (SRON/VU) voor de maatschappelijke impact die ze behaalt met het Nederlandse ruimte-instrument TROPOMI. Op SRON leidt Aben het TROPOMI-team dat elke week een wereldkaart publiceert van grote methaanlekken. Deze lekken hebben samen een klimaatimpact die twee keer zo groot is als de totale broeikasgasuitstoot van heel Nederland. Projecten van onder meer de Verenigde Naties en de Europese Unie gebruiken deze data om de lekken via diplomatieke weg te dichten. De Stevinpremie is de hoogste Nederlandse onderscheiding voor kennisbenutting voor de samenleving en bedraagt 1,5 miljoen euro voor onderzoek.
TROPOMI
TROPOMI staat voor TROPOspheric Monitoring Instrument. Het is een geavanceerd satellietinstrument voor klimaat- en luchtkwaliteitsonderzoek dat in Nederland is ontwikkeld. Het werd in oktober 2017 gelanceerd aan boord van de Europese Sentinel-5 Precursor-satelliet. TROPOMI scant permanent de aarde op onder andere methaanlekken. Het meetinstrument meet concentraties van broeikasgassen en luchtvervuiling tot op stadsniveau. Aben en haar team zetten de verzamelde data met behulp van algoritmes om in informatie over methaanlekken, maar bijvoorbeeld ook over de uitstoot van de schadelijke stof koolmonoxide.
VN-programma’s
Abens werk speelt een centrale rol in verschillende VN-programma’s die gericht zijn op het wereldwijd terugdringen van methaanemissies. Haar team heeft inmiddels talloze methaanlekken gelokaliseerd in de olie- en gasindustrie, kolenmijnen en op vuilstortplaatsen. Ze hebben geholpen om een aantal ervan te dichten, bijvoorbeeld in olievelden in Centraal-Azië en Noord-Afrika. Met hun inzichten hebben ze een doorslaggevende bijdrage geleverd aan het formuleren van internationale klimaatafspraken, zoals de Global Methane Pledge. Dit internationale initiatief is inmiddels ondertekend door 158 landen en heeft tot doel de methaanuitstoot vóór 2030 met minstens 30 procent terug te dringen. Methaan is verantwoordelijk voor een derde van de opwarming van de aarde.
Nederlandse school van atmosferisch onderzoek
Aben leidt het TROPOMI methaanteam bij SRON en is bijzonder hoogleraar aan de VU. Ze heeft tientallen promovendi and postdocs begeleid en stond mede aan de wieg van wat internationaal bekend staat als de ‘Nederlandse school van atmosferisch onderzoek’, een netwerk van onderzoeksinstellingen en universiteiten. Daarnaast was ze betrokken bij verschillende publiek-private samenwerkingen voor de ontwikkeling van nieuwe, nog nauwkeuriger meetinstrumenten. In deze context wordt in Nederland nu gewerkt aan de TANGO-satelliet.
Media
Aben maakt tevens impact door actief het contact met publiek en beleidsmakers te zoeken. Ze verschijnt geregeld in de media — van het NOS Journaal tot de New York Times — om het belang van methaanreductie onder de aandacht te brengen. Ook was ze spreker op verschillende COP klimaattoppen.
‘Nederland bokst boven zijn gewicht in het wereldwijde werk aan satellietgestuurde broeikasgasdetectie en dat is grotendeels dankzij het werk van Ilse Aben’, oordeelt de Stevin-selectiecommissie.