Na de lancering op 7 september 2023 doorloopt röntgenstelescoop XRISM verschillende testen om te controleren of alle onderdelen de hevige trillingen goed hebben doorstaan. Alle detectorelementen van het Resolve-instrument, waar SRON aan heeft meegewerkt, hebben nu röntgenstraling van de kalibratiebron opgepikt. Ze halen een energieresolutie van beter dan 5 eV.
ultieme trillingstest
Zoals bij elke lancering gebruikelijk is, onderging XRISM op 7 september de ultieme trillingstest door aan boord van een Japanse H-IIA raket de ruimte in te schieten. En evenzo gebruikelijk is de serie metingen die de telescoop in de weken erna ondergaat. In de week van 16 oktober was het Resolve-instrument aan de beurt om haar detector te testen. Nadat de temperatuur was teruggebracht tot 0,05 Kelvin—of -273,10 °C—slaagden alle 36 pixels erin om röntgenstraling van de kalibratiebron te detecteren. Ze produceren een uniforme grafiek met een resolutie die beter is dan 5 eV bij een energie rond de 5,9 keV.
filterwiel inclusief kalibratiebron
SRON heeft samen met de Universiteit van Genève het filterwiel inclusief kalibratiebron ontwikkeld voor de Resolve spectrometer. Daarmee gaan astronomen de spectra ontrafelen van hoogenergetische processen in het heelal, zoals supernovae en superzware zwarte gaten die krachtige jets uitstralen. Resolve bepaalt de energie van röntgenstraling zo nauwkeurig (5-7 eV op 0.3-12 keV) dat astronomen met ongekende nauwkeurigheid de condities in de jets kunnen berekenen, zoals snelheden van materie die daarbij wordt uitgestoten. Ze krijgen ook een uniek inzicht in de stroom van gassen door sterrenstelsels heen, tussen sterrenstelsels in, en weer terug. Het gas tussen sterrelstelsels in, binnen clusters van sterrenstelsels, is zo heet dat het voornamelijk röntgenstraling uitzendt.
ijzer-55 bron
De test die nu succesvol is doorlopen is uitgevoerd met een licht-radioactieve ijzer-55 bron binnen het filterwiel. Ook tijdens de reguliere sterrenkundige observaties wordt deze bron gebruikt ter kalibratie. IJzer-55 zendt een bekend röntgenspectrum uit dat dient als referentiepunt. Het filterwiel draait binnen Resolve ook verschillende filters voor de camera, zodat astronomen de helderheid en golflengte van de kosmische röntgenstraling naar wens kunnen wegfilteren. Zo zullen ze het Molybdeen grijsfilter gebruiken als een ster of zwart gat meer röntgenstraling afgeeft dan de detector kan uitlezen en kiezen ze het Berillium- of Polyimide-aluminium-filter om bepaalde golflengtes te blokkeren.