‘Weer wat geleerd vandaag. Bedankt voor uw interessante verhaal’, zegt de jongste van een gezin tegen een SRON-medewerker. De medewerker heeft zojuist uitgelegd wat een spectrum is en hoe je met spectrogrammen de diepste geheimen van het heelal kunt ontrafelen. Het gezin kwam net als bijna 450 mensen zondag 18 oktober naar de jaarlijkse Open Dag van SRON in Utrecht en Groningen om zich alles te laten vertellen over de stand van het ruimteonderzoek in Nederland.

Het was een komen en gaan in de centrale ruimte waar de rondleidingen begonnen en een aantal van de attracties voor kinderen was ondergebracht. Zeer tot genoegen van de SRON-medewerkers. ‘Wij willen de bevlogenheid die we hier bij SRON allemaal hebben graag uitdragen aan het algemeen publiek’, zegt woordvoerder Frans Stravers op de open dag, in antwoord op vragen van een journalist van de ESA. ‘Dat geldt ook voor de wetenschappelijke bevindingen die we verzamelen met behulp van instrumenten die hier zijn gebouwd. We werken bij SRON aan het antwoord op fascinerende vragen. Is er nog een planeet die lijkt op de aarde bijvoorbeeld. En zou daar ook leven mogelijk zijn?’

Behalve diep in het heelal doen SRON-wetenschappers ook onderzoek aan onze eigen aarde en andere planeten. Tijdens één van de rondleidingen op de Open Dag in de vestiging in Utrecht laat instrumentingenieur Aaldert van Amerongen de proefopstelling van TROPOMI zien. Het prototype ligt nu nog in een grote vrieskist. Maar vanaf 2014 meet dit high tech ruimte-instrument de broeikasgassen in de aardatmosfeer.

Satellietinstrumenten
Henk van Weers legt uit hoe satellietinstrumenten tot stand komen. Het begint met een vraag van wetenschappers die iets willen onderzoeken. Vervolgens gaan ingenieurs aan de slag met computermodellen en –simulaties. Van Weers: ‘Pas als we een goed idee hebben van hoe het moet worden, gaan we een prototype bouwen volgens heel specifieke eisen. Want een meetinstrument moet de trillingen van een raketlancering kunnen doorstaan en zijn werk uitvoeren bij extreem lage en extreem hoge temperaturen in de ruimte.’

Instrumentmaker Jos Ruijter demonstreert een nieuwe machine die ingenieurs van SRON sinds drie maanden heel veel werk uit handen neemt. Het is een soort jukebox, maar in plaats van grammofoonplaatjes wisselt een robotarm boortjes. Die kunnen alle mogelijke vormen uit een stuk aluminium of ander materiaal frezen, slijpen en boren. In twee minuten maakt het apparaat op de open dag een hightech eierdop van perspex. De bovenste helft kan alle kanten op bewegen, zonder te breken. Dankzij een ontwerp uit de ruimtevaart.

Mafkijker
Veel kinderen proberen een doolhofpuzzel op te lossen met de ‘mafkijker’. In deze kruising tussen een afgeplakte skibril en een periscoop zitten spiegels verstopt, waardoor de werkelijkheid heel anders lijkt dan hij is. Het spel heeft, net als alle demonstraties op de open dag, een duidelijke link met ruimteonderzoek. Meetinstrumenten op satellieten zitten ook boordevol spiegels. Wetenschappers begrijpen pas wat het instrument ziet, als ze precies weten hoe dat instrument van binnen werkt. Een van de kinderen: ‘Het lijkt of de kijker de coördinatie van je hand helemaal door de war gooit.’

Kortom, de interesse voor ruimteonderzoek is springlevend, zo bleek tijdens de Open Dag. Van een waterraketlancering tot een interactieve tour door het zonnestelsel en een kijkje in de schone kamers van SRON; bezoekers keken hun ogen uit. Aan de bar discussieerden bezoekers over grote wetenschappelijke vragen. Is er leven op andere planeten en zo ja, hoe ziet dat er dan uit? En hoe kunnen we het klimaatprobleem oplossen met behulp van de ruimtevaart? Volgens deze bezoekers heeft SRON de komende jaren nog genoeg te doen…